Gra jako eksploracja

To gra, która powinna być dodawana do czasopism dla kobiet – przeczytałam dziś w recenzji Endless Ocean zamieszczonej w jednym z polskich magazynów o grach. Ciekawe, pomyślałam.

Zacznijmy od krótkiego wyjaśnienia. Endless Ocean to gra na Wii, w której wcielamy się w rolę nurka eksplorującego podwodne głębiny w poszukiwaniu bogatych form morskiej roślinności i życia. Poza przeszukiwaniem i obserwacją naszym zadaniem jest też fotografowanie i katalogowanie znalezisk, które trafiają następnie do mini-encyklopedii i mogą być przenoszone do naszego własnego akwarium. Rozgrywce towarzyszy spokojna, relaksacyjna muzyka.

Podstawowym celem gry jest zatem eksploracja. Nie ma tu kolejnych poziomów do przejścia, wrogów do zabicia, zadań do wykonania. Sporo osób postrzega Endless Ocean jako ciekawy, ale na dłuższą metę jednak nudny eksperyment. Niektórzy posuwają się nawet do stwierdzenia, że nie jest to w ogóle gra. Brakuje tu jasnych reguł i celów, to prawda. Zazwyczaj gry rozpatrujemy w takich kategoriach jak rywalizacja, narracja, czasem – w przypadku MMO – w kategorii środowisk, w których zachodzą społeczne relacje. Stosunkowo rzadko mówimy natomiast o grach jako o przestrzeniach – przestrzeniach, które można przemierzać i eksplorować. Rzadko bowiem wyłącznie na tym gry polegają. Gdy pojawia się aspekt eksploracji, może być on istotnym elementem gry – zwłaszcza, gdy mamy do czynienia z otwartym światem, jak w GTA czy Oblivionie – ale zawsze jest elementem opcjonalnym.

Wróćmy do przytoczonego na początku zdania: Endless Ocean jako gra, która spodoba się kobietom. Kilkukrotnie spotkałam się już z opinią, według której eksploracja jest stylem gry preferowanym przez kobiety właśnie, podczas gdy mężczyźni wolą rozgrywkę polegającą na stawianiu czoła konkretnym zadaniom, w której nie brakuje ciągłych wyzwań. Myślę, że to spore uproszczenie, podobne temu, według którego dziewczynki wolą gry dwuwymiarowe, a chłopcy trójwymiarowe. W ogóle ostrożna byłabym przy formułowaniu definitywnych przekonań odnośnie preferencji względem gier w zależności od płci.

Co natomiast wydaje mi się lepszym punktem wyjścia do mówienia o grach takich jak Endless Ocean, to zaproponowany przez francuskiego filozofa Rogera Caillois podział całości zjawisk, jakie określamy mianem gier, na ludus i paidia (po polsku mamy jedno słowo: gra, po angielsku powiedzieć można, że ludus to”game”, a paidia „play”). W pierwszym przypadku do czynienia mamy z grami w powszechnym rozumieniu: charakteryzują się zbiorem uporządkowanych zasad i można w nich wygrać lub przegrać. Znakomita większość gier wideo należy wyłącznie do kategorii ludus. W drugim przypadku gra ma otwartą strukturę, brakuje reguł (jak w wielu zabawach dziecięcych), większy nacisk położony jest na symulację i improwizację – oraz właśnie eksplorację. Niemało gier wideo zawiera element paidia, ale rzadko kiedy jest on dominujący nad ludus – z taką sytuacją mamy do czynienia w Endless Ocean właśnie i być może dlatego pojawiają się wątpliwości co do tego, czy jest to w ogóle gra, czy raczej rodzaj eksperymentu.

A pomysł, by dodawać Endless Ocean do czasopism dla kobiet – jakkolwiek zaproponowany z przymrużeniem oka i tak też przeze mnie potraktowany – wydaje mi się mimo wszystko sensowny. Myślę, że jeśli postawilibyśmy sobie za cel zainteresowanie grupy docelowej tego typu czasopism grami, to powinniśmy zacząć właśnie od produkcji takich jak ta.